Trong bối cảnh thị trường biến động khôn lường, các doanh nghiệp vừa và nhỏ (SME) thường rơi vào thế bị động khi đối mặt với cạnh tranh về giá, đàm phán với nhà cung cấp hay giữ chân nhân sự. Lúc này, quản trị tài chính không đơn thuần chỉ là việc ghi chép sổ sách kế toán hay kiểm soát chi phí. Nó đòi hỏi một tư duy chiến lược sắc bén hơn.

Bài viết này CFC Vietnam sẽ giới thiệu một góc nhìn mới: Ứng dụng Lý thuyết trò chơi (Game Theory) vào hoạt động quản trị tài chính, giúp chủ doanh nghiệp đưa ra những quyết định tối ưu nhất dựa trên hành động của đối thủ và đối tác.

1. Mối liên hệ giữa Lý thuyết trò chơi và Quản trị tài chính

Lý thuyết trò chơi là việc nghiên cứu các mô hình toán học về sự xung đột và hợp tác giữa các bên ra quyết định thông minh. Trong kinh doanh, mọi quyết định tài chính của bạn (giá bán, ngân sách marketing, chiết khấu đại lý) đều ảnh hưởng và chịu ảnh hưởng bởi phản ứng của đối thủ hoặc đối tác.

Một hệ thống quản trị tài chính hiệu quả không thể hoạt động trong phòng kín. Nó phải dự báo được: “Nếu mình giảm giá để tăng dòng tiền, đối thủ sẽ làm gì? Nếu họ cũng giảm giá, liệu cả hai có cùng ‘chết’ vì mất biên lợi nhuận?”. Đây chính là tư duy “Cân bằng Nash” – trạng thái mà tại đó không ai có thể đạt lợi ích cao hơn nếu thay đổi chiến lược, khi chiến lược của người khác giữ nguyên.

2. Ứng dụng Lý thuyết trò chơi vào 3 bài toán tài chính nan giải của SME

2.1. Chiến lược định giá và Cuộc chiến về giá (Price War)

Đây là ví dụ kinh điển nhất của thế “Tiến thoái lưỡng nan” trong quản trị tài chính.

Nhiều SME khi thấy doanh số sụt giảm liền vội vàng giảm giá bán để kích cầu. Tuy nhiên, nếu đối thủ cũng giảm giá theo, thị trường sẽ thiết lập một mặt bằng giá mới thấp hơn. Kết quả: Doanh số có thể không tăng đáng kể, nhưng biên lợi nhuận ròng (Net Profit Margin) của cả ngành đều sụt giảm nghiêm trọng.

Giải pháp từ CFC Vietnam: Thay vì giảm giá trực tiếp (ảnh hưởng xấu đến cấu trúc tài chính dài hạn), hãy sử dụng Lý thuyết trò chơi để tạo ra các “cam kết không đe dọa”. Ví dụ: Tập trung vào gói giá trị gia tăng hoặc chính sách công nợ linh hoạt. Việc này giúp giữ vững cấu trúc giá, bảo vệ dòng tiền mà không kích động đối thủ tham gia cuộc đua xuống đáy.

2.2. Đàm phán công nợ với Nhà cung cấp: Trò chơi có tổng bằng không?

Trong tư duy cũ, quản trị tài chính là làm sao chiếm dụng vốn của nhà cung cấp càng lâu càng tốt. Tuy nhiên, nếu bạn ép nhà cung cấp quá mức (Zero-sum game: Bạn thắng – Họ thua), họ có thể gặp rủi ro tài chính, dẫn đến giảm chất lượng hàng hóa hoặc cắt nguồn cung đột ngột. Khi đó, chính bạn sẽ chịu thiệt hại lớn hơn.

Ứng dụng tư duy Win-Win: Hãy áp dụng chiến lược “Hợp tác lặp lại”. Nếu bạn cam kết thanh toán sớm hơn (giúp nhà cung cấp có thanh khoản), bạn có thể yêu cầu chiết khấu thương mại cao hơn (tăng lợi nhuận cho bạn). CFO chuyên nghiệp sẽ tính toán mức chiết khấu này so với lãi suất vay ngân hàng để xem phương án nào tối ưu nhất cho dòng tiền doanh nghiệp.

2.3. Cơ chế lương thưởng và Hiệu suất nhân sự

Lý thuyết trò chơi cũng cực kỳ hiệu quả trong quản trị tài chính nội bộ. Nếu cơ chế thưởng của bạn dựa trên doanh số nhưng không gắn với khả năng thu hồi công nợ, nhân viên kinh doanh (Sale) sẽ tìm cách bán hàng bằng mọi giá cho những khách hàng nợ xấu.

Hệ quả: Doanh số trên sổ sách tăng, nhưng dòng tiền thực tế bằng 0.

Giải pháp: Thiết lập “luật chơi” sao cho lợi ích của nhân viên Sale gắn liền với sức khỏe tài chính công ty. Ví dụ: Hoa hồng chỉ được chi trả khi tiền về tài khoản. Đây là cách thiết lập điểm cân bằng lợi ích, đảm bảo nhân viên nỗ lực vì mục tiêu chung là “tiền tươi thóc thật”.

3. Vai trò của dữ liệu trong việc ra quyết định chiến lược

Để áp dụng Lý thuyết trò chơi, bạn cần dữ liệu. Bạn không thể dự đoán nước đi của thị trường nếu không nắm rõ “sức khỏe” của chính mình.

Một hệ thống quản trị tài chính bài bản tại SME cần cung cấp được:

• Báo cáo dòng tiền dự phóng (Cashflow Forecast).

• Phân tích điểm hòa vốn (Break-even Point) theo từng kịch bản giá.

• Chỉ số thanh khoản và hiệu quả sử dụng vốn.

Khi có dữ liệu chính xác, chủ doanh nghiệp mới có thể tự tin đưa ra các “nước đi” chiến lược: Khi nào nên vay vốn mở rộng (tấn công), khi nào nên tích trữ tiền mặt (phòng thủ).

4. Tại sao SME cần một “Kiến trúc sư” tài chính?

Lý thuyết thì hay, nhưng thực tế áp dụng vào doanh nghiệp SME tại Việt Nam rất phức tạp do sự thiếu hụt về nhân sự cấp cao. Kế toán trưởng thường chỉ làm tốt việc ghi chép quá khứ, chưa đủ tầm nhìn để hoạch định tương lai theo tư duy chiến lược.

Đây là lúc bạn cần đến vai trò của một Giám đốc tài chính (CFO). Tại CFC Vietnam, chúng tôi không chỉ làm báo cáo. Chúng tôi đóng vai trò là người tham mưu chiến lược, giúp bạn:

Xây dựng các kịch bản tài chính (Best case/Worst case).

Phân tích đối thủ và thị trường dưới góc độ tài chính.

Thiết lập luật chơi nội bộ để tối ưu hóa hiệu suất

Doanh nghiệp của bạn đang ở giai đoạn nào? Cần tối ưu hay đã sẵn sàng mở rộng? Hãy liên hệ với CFC Vietnam để được các chuyên gia tài chính “bắt mạch” và đưa ra lộ trình phù hợp nhất. Hoặc đăng ký tham gia ngay khoá học “Quản trị tài chính doanh nghiệp toàn diện” được CFC tổ chức định kỳ cho các nhà khởi nghiệp, giám đốc vận hành, giám đốc tài chính, kế toán trưởng trên toàn quốc!

Kết luận

Quản trị tài chính hiện đại không phải là tìm cách giữ từng đồng bạc lẻ, mà là nghệ thuật sử dụng nguồn lực tài chính để tạo ra lợi thế cạnh tranh. Việc ứng dụng tư duy của Lý thuyết trò chơi sẽ giúp chủ doanh nghiệp SME thoát khỏi cách làm manh mún, hướng tới sự phát triển bền vững và thịnh vượng.

Nếu doanh nghiệp của bạn đang loay hoay với dòng tiền, lợi nhuận và các quyết định đầu tư, hãy để CFC Vietnam đồng hành cùng bạn thiết lập một “thế trận” tài chính vững chắc.

CÔNG TY CỔ PHẦN TƯ VẤN QUẢN TRỊ & TÀI CHÍNH VIỆT NAM

Trụ sở chính: Lô 02 C4/NO, Khu đô thị Nam Trung Yên, Phường Yên Hòa, thành phố Hà Nội, Việt Nam

Hotline: 0823.71.3456

Email: tuvantaichinh@cfcvietnam.vn