Có một nghịch lý đau lòng trong thế giới kinh doanh đó là rất nhiều doanh nghiệp báo cáo lãi lớn trên sổ sách nhưng vẫn đệ đơn phá sản. Ngược lại, có những startup chịu lỗ triền miên (như Amazon hay Tesla những năm đầu) nhưng vẫn sống khỏe và phát triển thần tốc.

Trong quản trị tài chính hiện đại, nếu Báo cáo kết quả kinh doanh cho bạn biết doanh nghiệp đang tự định giá bản thân có bao nhiêu tiền, thì Báo cáo lưu chuyển tiền tệ mới cho bạn biết doanh nghiệp “thực sự” có bao nhiêu tiền trong túi. Hiểu sai vai trò của báo cáo này là lỗ hổng lớn nhất khiến CEO mất kiểm soát dòng tiền trong doanh nghiệp.

1. Báo cáo lưu chuyển tiền tệ là gì trong bức tranh Quản trị tài chính?

Báo cáo lưu chuyển tiền tệ (Statement of Cash Flows) là một văn bản tài chính tổng hợp lại toàn bộ dòng tiền đi vào (Inflow) và đi ra (Outflow) của doanh nghiệp trong một kỳ nhất định. Nó trả lời chính xác 3 câu hỏi mà Báo cáo lãi lỗ không thể làm được:

1. Tiền của doanh nghiệp đến từ đâu?

2. Tiền đã được chi vào việc gì?

3. Tại sao có lãi mà két sắt lại rỗng tuếch?

Một hệ thống quản trị tài chính minh bạch không bao giờ được bỏ qua báo cáo này. Nó đóng vai trò như “máy nói sự thật”, loại bỏ các yếu tố ước tính kế toán (như khấu hao, phân bổ) để phơi bày sức khỏe thực sự của doanh nghiệp.

2. Cấu trúc 3 dòng chảy: “Kiềng 3 chân” của Dòng tiền

Để đọc hiểu báo cáo này dưới góc độ quản trị tài chính, bạn cần phân tách dòng tiền thành 3 nhóm hoạt động riêng biệt. Mỗi nhóm phản ánh một khía cạnh sức khỏe khác nhau:

a. Dòng tiền từ hoạt động kinh doanh (Cash Flows from Operations – CFO)

Đây là dòng tiền quan trọng nhất. Nó sinh ra từ hoạt động cốt lõi: bán hàng và cung cấp dịch vụ.

• Ý nghĩa quản trị: Nếu CFO Dương (+), mô hình kinh doanh của bạn đang tự nuôi sống được nó. Nếu CFO Âm (-), bạn đang phải lấy tài sản riêng hoặc vay nợ để bù lỗ vận hành.

• Lưu ý: Một doanh nghiệp có thể lỗ kế toán nhưng CFO phải dương thì mới bền vững.

b. Dòng tiền từ hoạt động đầu tư (Cash Flows from Investing – CFI)

Phản ánh việc mua sắm tài sản cố định (máy móc, nhà xưởng) hoặc đầu tư tài chính.

• Ý nghĩa quản trị: Dòng tiền này thường Âm (-) ở các doanh nghiệp đang phát triển (vì họ chi tiền để mở rộng). Nếu dòng tiền này Dương (+) đột biến, coi chừng doanh nghiệp đang phải “bán nồi bán xoong” (thanh lý tài sản) để trả nợ.

c. Dòng tiền từ hoạt động tài chính (Cash Flows from Financing – CFF)

Liên quan đến việc huy động vốn (vay ngân hàng, phát hành cổ phiếu) hoặc trả cổ tức.

• Ý nghĩa quản trị: Cho biết doanh nghiệp đang sống nhờ tiền của ai: Cổ đông hay Chủ nợ?

3. “Bắt mạch” sức khỏe doanh nghiệp qua Báo cáo lưu chuyển tiền tệ

Trong quản trị tài chính, việc kết hợp các chỉ số trên sẽ kể cho bạn những câu chuyện thú vị về doanh nghiệp mà Báo cáo kết quả kinh doanh không bao giờ nói:

Kịch bản 1: “Lãi giả lỗ thật” (Nguy hiểm)

• Dấu hiệu: Lợi nhuận sau thuế cao, nhưng Dòng tiền kinh doanh (CFO) bị Âm.
• Chẩn đoán: Doanh nghiệp bán được hàng nhưng không thu được tiền (bị chiếm dụng vốn, nợ xấu cao) hoặc tiền đang nằm chết trong hàng tồn kho. Đây là “căn bệnh” phổ biến nhất của SME. Nếu không xử lý gấp, doanh nghiệp sẽ chết trên đống tài sản.

Kịch bản 2: “Sống nhờ bình oxy” (Rủi ro)

• Dấu hiệu: Dòng tiền kinh doanh Âm, nhưng Tiền mặt tổng vẫn tăng nhờ Dòng tiền tài chính (Vay nợ) Dương.
• Chẩn đoán: Doanh nghiệp đang lấy tiền vay để trả lương và chi phí vận hành. Đây là dấu hiệu của việc kinh doanh không hiệu quả, chỉ đang cố gắng duy trì sự sống bằng đòn bẩy tài chính. “Bong bóng” này sẽ vỡ khi ngân hàng ngừng cho vay.

Kịch bản 3: “Cỗ máy in tiền” (Lý tưởng)

• Dấu hiệu: Dòng tiền kinh doanh Dương mạnh mẽ, đủ để bù đắp cho hoạt động đầu tư và trả nợ/cổ tức.
• Chẩn đoán: Đây là đích đến của quản trị tài chính xuất sắc. Doanh nghiệp có nội lực mạnh, không phụ thuộc vào vốn vay bên ngoài.

4. Ứng dụng Báo cáo lưu chuyển tiền tệ vào chiến lược Quản trị tài chính

Là chủ doanh nghiệp, bạn không cần biết cách hạch toán Nợ/Có, nhưng bạn phải biết dùng báo cáo này để ra quyết định:

1. Dự báo khả năng thanh toán: Nhìn vào dòng tiền kinh doanh để biết tháng sau có đủ tiền trả lương và trả nợ không. Đừng nhìn vào doanh thu dự kiến.

2. Quyết định đầu tư: Trước khi mua máy móc mới (làm âm dòng tiền đầu tư), hãy xem dòng tiền kinh doanh có đủ dư dả để bù đắp hay phải đi vay? Nếu đi vay, liệu dòng tiền tương lai có đủ trả lãi?

3. Tối ưu hóa vòng quay tiền mặt: Quản trị tài chính hiệu quả là tìm cách rút ngắn thời gian thu tiền (giảm khoản phải thu) và kéo dài thời gian trả tiền (tăng khoản phải trả), từ đó làm đẹp Báo cáo lưu chuyển tiền tệ.

Kết luận

Trong quản trị tài chính, có một câu châm ngôn kinh điển: “Revenue is vanity, Profit is sanity, but Cash is King” (Doanh thu là phù phiếm, Lợi nhuận là hợp lý, nhưng Tiền mặt mới là Vua).

Báo cáo lưu chuyển tiền tệ chính là ngai vàng của vị Vua đó. Đừng chỉ chăm chăm nhìn vào lợi nhuận cuối năm. Hãy bắt đầu mỗi cuộc họp tài chính bằng việc soi xét dòng tiền. Chỉ khi làm chủ được dòng tiền, bạn mới thực sự nắm giữ quyền sinh sát của doanh nghiệp trong tay.

Nếu bạn vẫn còn loay hoay với việc đọc hiểu báo cáo tài chính thì hãy đăng ký tham gia ngay khoá học “Quản trị tài chính toàn diện” của CFC Vietnam để khai thác tối đa thông tin từ các báo cáo tài chính của doanh nghiệp, và từ đó, đưa ra những quyết định tài chính kịp thời và chuẩn xác.

CÔNG TY CỔ PHẦN TƯ VẤN QUẢN TRỊ & TÀI CHÍNH VIỆT NAM

Trụ sở chính: Lô 02 C4/NO, Khu đô thị Nam Trung Yên, Phường Yên Hòa, thành phố Hà Nội, Việt Nam

Hotline: 0823.71.3456

Email: tuvantaichinh@cfcvietnam.vn